İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü

İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, DSİ’nin fonksiyonları çerçevesinde, su kaynaklarının geliştirilmesi ve planlanması amacı ile yürütülen hidrolojik ve hidrojeolojik etüt ve araştırmalara izotop tekniklerini uygulayarak katkı vermek amacıyla, 1960’lı yıllarda faaliyete geçmiştir.

Kurulduğu yıllarda UNESCO daha sonraki yıllarda ise Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) tarafından desteklenmiştir.
Şube Müdürlüğümüz, dünyadaki ileri ülkelerde uygulanan nükleer teknikleri, hidroloji ve hidrojeoloji alanında ülkemizde uygulayan ilk kuruluştur. İzotop Laboratuvarı, aynı zamanda ulusal anlamda DSİ’ nin dışında Kamu Kuruluşlarına, Üniversitelere ve özel sektöre gerek eğitici anlamda gerek analiz bazında destek vererek ve uygulamalı çalışmaları destekleyerek ülke ekonomisine katkıda bulunmaktadır. Ülkemizde bu alanda çalışan tek laboratuvar olmamız çalışmaların önemini artırmaktadır. Laboratuvar, TS EN ISO IEC 17025 standardı kapsamında yapılmakta olan tüm deneylerden akreditedir.
İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü, uygulamaya yönelik teorik ve uygulamalı çalışmalarla hidroloji ve hidrojeoloji alanında izotop tekniklerini kullanacak olan araştırmacıların bilgi düzeylerini arttırmak, bu konuda çalışacak kişilere gerekli bilgi alt yapısını sağlamak amacı ile çeşitli bilimsel aktiviteler düzenlemektedir. Bu aktivitelerden başlıcaları;
•‘’Hidrolojide İzotoplar ve Nükleer Teknikler Semineri’’, Kasım 1987, Adana,
• “Çevresel İzotop Uygulamaları Konulu Hidrolojide İzotop Tekniklerinin Kullanılması Semineri ‘’, 20-24 Ekim 2003, Ankara,
•“1. Ulusal Hidrolojide İzotop Tekniklerinin Kullanılması Sempozyumu” 21-25 Ekim 2002, Adana,
•“2. Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu” UNESCO/Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, TÜBİTAK ve MTA desteği ile 26-30 Eylül 2005, İzmir,
•“3. Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu” UNESCO/Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) desteği ile 13-17 Ekim 2008, İstanbul,
•4. Ulusal Hidrolojide İzotop Teknikleri Sempozyumu” UNESCO/Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) desteği ile 05-09 Ekim 2015, İstanbul’da gerçekleştirilmiştir

UNESCO‘nun 2002 yılı Haziran ayında gerçekleştirilen toplantısında IHP (Uluslararası Hidroloji Programı) organizasyonu içerisinde İzotop Hidrolojisi (JIIHP) birimi kurulmuş ve Şube Müdürlüğümüz Türkiye odak noktası olarak kabul edilmiştir.

Hidrolojik araştırmalarda en çok kullanılan izotoplar döteryum, oksijen-18, trityum dur. Döteryum ve oksijen-18 suda doğal olarak bulunmakta olduğundan hidrolojik araştırmalarda en uygun izleyicilerdir.

İzotop tekniklerinin uygulama alanları aşağıda verilmiştir;
•Yeraltısularının beslenme alanlarının belirlenmesi,
•Baraj ve göl kaçaklarının etüdü,
•Çeşitli su kütlelerinin birbirleriyle ilişkilerinin saptanması,
•Yeraltısuyu eskilik derecelerinin belirlenmesi,
•Farklı su kütlelerinin karışım oranlarının belirlenmesi,
•Yeraltısuyunun akiferde kalış ve yenilenme sürelerinin belirlenmesi,
•Suların radyoaktivite yönünden kalitesinin belirlenmesi.

Şeflikler

İzotop Laboratuvarı üç şeflikten meydana gelmektedir:
1.Kararlı İzotop Laboratuvarı Şefliği,
2.Trityum Laboratuvarı Şefliği,
3.Suların Radyoaktif Kirlenmesini Kontrol Laboratuvarı Şefliği.

Kararlı İzotop Laboratuvarı Şefliği

Sularda bulunan çevresel izotoplar hidrolojik ve hidrojeolojik çalışmalarda 60’lı yıllardan başlayarak günümüze kadar etkin olarak kullanılmaktadır. Hidrolojik çevrimdeki çeşitli kaynaklar (yerüstü ve yeraltı su kaynakları, hidrolojik çevrimin başlangıcı olan okyanus, yağış v.b.) farklı izotopik içeriklere sahiptir. Suyun hidrolojik çevrimde geçtiği süreçlerde, faz değişimlerinde, topraktaki filtrasyon sürecinde, diğer su kaynaklarıyla karışmasında, derin dolaşımlı sularda kayaç su ilişkisinde ve H2S gazıyla etkileşiminde izotopik içeriği farklılaşır.

Suyun yapısındaki Hidrojen ve Oksijenin kararlı izotopları, su kaynaklarının geliştirilmesi ve planlanması amacı ile yürütülen hidrolojik ve hidrojeolojik etüt ve araştırmalarda ideal izleyicilerdir.
Hidrolojik ve hidrojeolojik alanlarda faaliyet gösteren DSİ, yaptığı çalışmaları deneysel olarak destekleyebilmek amacıyla 1979’ da IAEA (Uluslararası Atom Enerji Ajansı ) ile işbirliğine giderek İzotop Laboratuvarı Şube Müdürlüğü bünyesinde Kararlı İzotop Laboratuvarını kurmuştur. Bu işbirliği kapsamında alınan İzotop Oranlayıcı Kütle Spektrometresi kullanılarak gerek DSİ bünyesinde yürütülen projeler; gerekse kamu kurumları, üniversiteler ve şahısların yürüttüğü projeler kapsamında pek çok çalışma yapılmıştır.

DSİ, bu alandaki çalışmalarını çağın gereklerine uygun seviyeye getirmek amacıyla modern bir kütle spektrometresini İzotop laboratuvarına dâhil etmiştir.